مصریان باستان،گرده را گرد حیات توصیف کرده اند،یونانیان باستان عقیده داشتند گلوله گرده بر روی پاهای زنبور حمل می شود و منجر به ساخته شدن گرده می گردد.

با بررسی گرده های بدست آمده از رسوبات خاک،اطلاعاتی در مورد تاریخ پوشش گیاهی زمین جمع آوری شده است.اهمیت گرده برای تعیین منشا عسل در آغاز قرن بیستم مورد توجه قرار گرفت. 

گرده گل در واقع مجموعه ای از سلول های نر تولید شده در بساک پرچم های گل ها می باشد. زنبور عسل در جریان ملاقات گل ها دانه ی گرده را به مو های سطح بدن می چسبند را جمع آوری کرده و به سبد گرده که روی پاهای عقبی او قرار دارد منتقل می کند.

گرده گل به عنوان غذای اصلی زنبور عسل و تامین کننده انواع پروتئین ها، چربی ها، قند ها، املاح، ویتامین ها و مواد کمیاب می باشد که نقش بسیار مهمی در زندگی زنبور عسل دارد.

مواد معدنی شناخته شده در گرده عبارتند از:

🔹کلسیم، منیزیم،فسفر، آهن، سدیم، پتاسیم و …

ویتامین های شناخته شده در گرده عبارتند از :

🔹B1, B2, B3, B5, C, H و مقدار کمی ویتامین E

خواص گرده گل:

🔸کاهش سطح چربی خون
🔸کاهش شدت پلاک
🔸کاهش پلاکت در شرایط آزمایشگاهی و طبیعی
و…

گرده گل از ارزش غذایی بالایی برخوردار می باشد که ثابت شده است این ماده حاوی هورمون های تحریک کندده جنسی است و احتمالا برای نازایی و رفع عوارض ناشی از سو تغذیه کمک می کند.

بعضی معتقدند که مصرف گرده برای سلامتی غده پروستات مفید می باشد. گرده گل به دلیل دارا بودن مقادیر بالای روی (Zn) دارای تاثیر مثبت روی تورم پروستات می باشد.

نان زنبور

زنبور ها گرده را به عنوان نان در کندو ذخیره می کنند.گرده با عسل مخلوط می شود و زنبور ترشحات را در شان های کندو ذخیره می کند.نان زنبور تحت تاثیر اسید لاکتیک تخمیر شده و در نتیجه از فساد حفظ می گردد.شان های حاوی نان زنبور،اغلب دست نخورده به فروش می رسد.

اثر گرده در درمان بیماری های گوارشی و سایر بیماری ها

آنزیم ها و محتویات پروتئینی گرده قابلیت درمان بسیاری از بیماری ها نظیر انتروکولیت،پانکراسیت(التهاب لوزالمعده)،هپاتیت و التهاب کیسه صفرا را درمان می کند.

در تحقیق ارائه شده توسط آسافوا و همکاران،مصرف روزانه 3 قاشق سوپ خوری ترکیب 5 به 1 عسل_گرده،موجب درمان برونشیت مزمن ریوی می شود.

در روسیه مشخص شد که مصرف گرده،باعث درمان هیپوتوکسی(کاهش اکسیژن رسانی به مغز)،حفاظت دربرابر تابش های یونیزه و مقابله با تومور ها و استرس ها در انسان می شود.

و…

 در مقایسه با غنی ترین گیاهان زراعی از لحاظ ویتامین موجود در گرده،مقدار ویتامین های موجود در میوه ها شامل ویتامین A،پانتوتنیک اسید،فولیک اسید و بیوتین حدود 20 برابر بیشتر است.

بررسی روی مقدار ویتامین D و متابولیت های آن در گرده بدست آمده از دو نوع کاج سیاه و اسکاتلندی انجام شد.نتایج نشان داد مقدار ویتامینD(D2وD3)موجود در گرده،حدود دو میکروگرم در 10 گرم بود.تفاوت در میزان ویتامین بر اساس نوع گیاه و روش اندازه گیری تفکیک می شود.

نکته مهم: برای استفاده از گرده برای معالجه حتما از نظر پزشک متخصص مشورت بگیرید

گرده برای افزایش عملکرد ورزشی

در روسیه،آزمایش های زیادی دربارهاثر گرده روی ورزشکاران انجام شده است:

◼️درسال 1977،ایواشیکیونچ(Ivashkiavicene)مصرف دو وعده گرده در روز به مقدار 10 گرم را بر روی ورزشکاران لیتوانیایی مورد ارزیابی قرار داد.افزایش عملکرد این ورزشکاران یهمراه افزایش عملکرد هموگلوبین آنها(افزایش خون رسانی)بطور محسوسی قابل مشاهده بود.نتایج مثبت مشابهی روی بسکتبالیست ها و هندبالیست ها نیز مشاهده شد.

◼️در سال 1988،واسیلکسی و مالتو(Vassilecksy & Maltsev)اثر مصرف مستقیم گرده را بر تمرینات نظامی سربازان بررسی کردند.مقدار 50 گرم گرده قبل از ناهار به این سربازان داده می شد.در دوره های احیای سربازان در فواصل زمانی بین رژه های نظامی و پیاده روی ها،70 گرم گرده توسط این سربازان مصرف می شد.

پارامترهای فیزیکی مختلفی برای این افراد اندازه گیری شد:وزن،ضربان قلب،شاخص تنفسی و شاخص های روانشناسی.محققین بیان کردند که گرده می تواند برای دوره های بازپروری بعد از تمرینات بطور موفقیت آمیزی باعث افزایش بهبود عملکرد و فعالیت جسمی_روانی افراد شود.

◼️در تحقیقی دیگر که در روسیه انجام شد،افزایش لنفوسیت T ورزشکاران با مصرف 8 هفته ترکیب گرده و عسل مورد ارزیابی قرار گرفت.

◼️در پژوهش های دیگری که روی اثر گرده بر بدن شناگران،اسکی بازان و دونده های استقامت انجام شد،بطور قابل توجهی کارایی هموگلوبین و پروتئین های بدن این افراد بهبود یافته بود.

اثر گرده بر کم خونی

◻️اثر مصرف روزانه 10 گرم گرده،بر سیستم هموپوییتیک(سیستم گردش خون)و چرخه همولیتیک موش و خرگوش بررسی شد.نتایج نشان داد که گرده موجب تعدیل سیستم گردش خون شده و تعداد گلبول های سفید خون را بطور محسوسی افزایش می دهد،همچنین باعث افزایش تعداد گلبول های قرمز خون شد. 

◻️در پژوهشی دیگر روی موش های سالم و موش های مبتلا به کم خونی و کمبود آهن،اثر 10 گرم گرده چند گیاهی،بصورت تغذیه مستقیم روزانه در رژیم غذایی بررسی شد.نتیجه گروه مصرف کننده گرده،با افزایش وزن و افزایش هموگلوبین و افزایش پلاکت همراه بود.

حساسیت زایی و اثرات جانبی گرده

🔘گرده برای افراد معمولی هیچ گونه حساسیتی ایجاد نمی کند،اما افراد آلرژیک نسبت به گرده و ترکیبات جانبی آن حساسیت دارند.حساسیت به گرده نظیر تب یونجه،معمولا هنگامی رخ می دهد که ریز دانه های گرده در هوا پخش شده باشند.

🔘بر اساس تحقیقی در سال 2008 در روسیه،میزان آلرژی تغذیه ای روی 891 انسان معمولی(بدون آلرژی و حساسیت)حدود 1.45 درصد گزارش شد.حدود 10 تا 25 درصد افراد جامعه به تب یونجه یا سایر حساسیت های مرتبط با ریزگرده های گیاهان مبتلا هستند.

🔘افرادی که به هر نوعی نسبت به ریزگرده های گیاهی حساسیت دارند نظیر مبتلایان به آسم یا تب یونجه بهتر است از مصرف گرده نیز خودداری نمایند.البته از گرده زنبور عسل برای حساسیت زدایی افراد آلرژیک نظیر افراد مبتلا به تب یونجه،نیز استفاده می گردد.

ویژگی گرده در حفاظت از کبد

در آزمایشی که بر روی کبد موش ها انجام شد،پس از یک ماه،سطوح مالون دی آلدهید(Malondyaldehyde)و محتویات سولفوهیدریل(Sulphydryl)کاهش یافته و به سطح نرمال رسید.همچنین سطح اوره و پروتئین در انتهای آزمایش بهبود یافته و نرمال شد.

نتیجه گیری کلی

گرده زنبور عسل،یک غذای کاربردی کامل است و از گذشته تا به امروز در بسیاری از کشور های مختلف دنیا مورد استفاده های متنوعی نظیر درمانی،ورزشی و … قرار گرفته است.

همچنین خاصیت انرژی زایی داشته و درمانگر بیماری هایی همچون بیماری های سیستم گوارشی،کبد،کم خونی،هیپوتوکسی و … می باشد و به هضم بهتر غذا نیز کمک می کند.

منبع:کتاب فرآورده های زنبور عسل اثر شهرام دادگستر

نکته مهم: بعضی افراد حساسیت های شدید نسبت به گرده دارند. در صورتی که بار اول گرده گل مصرف می کنید حتما مقادیر بسیار کم گرده را امتحان کنید. عملکرد های حساسیت به طور معمول در یک دوره کوتاه مدت از یک تا چند ساعت اتفاق می افتد که در صورت بروز حساسیت نباید از محصول مورد نظر استفاده کرد.